Một xe khách cỡ nhỏ được cải tạo thành Mobihome (nhà ở lưu động) tham gia một sự kiện dã ngoại về đêm. Loại hình xe này ngày càng phổ biến nhưng trước 2024 vẫn thiếu khung pháp lý rõ ràng​.

Mobihome (motorhome/caravan) là xe ô tô có chức năng như một ngôi nhà di động, phục vụ nhu cầu du lịch, cắm trại. Trước đây, pháp luật Việt Nam chưa có quy định riêng cho loại xe này, khiến hầu hết xe tự cải tạo chưa được công nhận hợp pháp​. Từ năm 2024–2025, Bộ GTVT và Cục Đăng Kiểm VN đã ban hành các quy định mới nhằm định danh và quản lý xe mobihome, bao gồm tiêu chuẩn kỹ thuật, thủ tục đăng kiểm và phân loại sử dụng phù hợp. Dưới đây là tổng hợp đầy đủ các quy định mới nhất:

1. Điều kiện kỹ thuật bắt buộc đối với xe Mobihome/Motorhome/Caravan

Theo quy định mới (Thông tư 53/2024/TT-BGTVT ban hành QCVN 09:2024/BGTVT), xe ô tô nhà ở lưu động (mobihome) được xếp vào loại ô tô chở người chuyên dùng và phải thỏa mãn các điều kiện kỹ thuật sau để được công nhận và sản xuất, lắp ráp tại Việt Nam​:

• Không gian sinh hoạt & trang bị tối  thiểu: Xe phải có không gian sinh hoạt đảm bảo cho việc lưu trú khi xe dừng, đỗ. Bên trong xe bắt buộc trang bị tối thiểu các tiện ích như chỗ ngủ (có thể chuyển đổi từ ghế ngồi), bàn, ghế, thiết bị bếp nấu ăn và khoang/tủ chứa đồ cố định chắc chắn​. Những hạng mục này biến khoang xe thành nơi sinh hoạt cơ bản như một căn nhà di động. (Xe có thể có thêm khu vệ sinh khép kín, nhưng không bắt buộc)​.

• Kết cấu an toàn và cố định: Toàn bộ nội thất và phụ kiện trong khoang sinh hoạt phải được bố trí, lắp đặt chắc chắn vào sàn hoặc thành xe, không có cạnh sắc nhọn hay nguy cơ văng xô gây chấn thương​. Bàn có thể thiết kế kiểu tháo rời hoặc gập lại, nhưng khi xe di chuyển phải được khóa cố định vào sàn/tường​. Các ghế ngồi phục vụ di chuyển (ghế lái, ghế hành khách) phải có kết cấu, dây đai an toàn và cách lắp đặt phù hợp quy chuẩn như xe khách thông thường để đảm bảo an toàn khi xe chạy.

• Sức chứa và sử dụng khoang sinh hoạt: Số người được phép chở trên mobihome (kể cả lái xe) không được vượt quá số chỗ ngủ bố trí trên xe​. Khi xe đang chạy trên đường, hành khách không được sinh hoạt tự do trong khoang ở (phải ngồi tại ghế có dây an toàn); chỉ được sử dụng khoang sinh hoạt khi xe dừng, đỗ an toàn​. Quy định này nhằm đảm bảo hành khách luôn ngồi đúng chỗ an toàn khi xe di chuyển.

• Cửa ra vào và lối thoát: Xe mobihome phải có ít nhất một cửa lên xuống cho khoang người ngồi ở bên phải hoặc phía sau xe, với kích thước tối thiểu 650 x 1200 mm (rộng x cao)​. Chiều cao bậc lên xuống không quá 400 mm, chiều sâu bậc tối thiểu 300 mm để đảm bảo lên xuống an toàn​. Ngoài ra, phải có ít nhất một cửa riêng biệt dẫn vào khu vực sinh hoạt (cửa mở hoặc trượt bên hông phụ hoặc phía sau) tách biệt với khoang lái​. Các cửa này đóng vai trò như lối thoát hiểm và tạo sự thuận tiện khi lên xuống khu vực ở.

• Hệ thống điện độc lập: Mobihome phải trang bị hệ thống điện sinh hoạt độc lập với hệ thống điện chính của xe​. Hệ thống điện này (cấp nguồn cho đèn, thiết bị bếp, tủ lạnh, máy bơm nước, v.v.) phải có cầu chì hoặc aptomat bảo vệ và có ắc-quy lưu trữ riêng. Thiết kế điện phải tương thích với lưới điện dân dụng, cho phép kết nối điện lưới bên ngoài khi đỗ (có ổ cắm ngoài)​. Nếu lắp tấm pin năng lượng mặt trời, hệ thống phải tuân thủ tiêu chuẩn an toàn điện mặt trời và có bộ điều khiển sạc phù hợp​. (Ví dụ, nhiều xe gắn hệ thống pin mặt trời và bộ pin 48V để cung cấp năng lượng cho điều hòa và thiết bị sinh hoạt mà không cần nổ máy​).

• Trang bị bếp và nhiên liệu: Khu vực bếp nấu có thể bố trí trong hoặc ngoài xe. Nếu ở trong, bếp (bếp điện, bếp từ, v.v.) phải được gắn cố định chắc chắn vào sàn hoặc thành xe bằng đinh ốc, mối hàn hoặc keo chuyên dụng​. Không được sử dụng nhiên liệu khí gas hóa lỏng (LPG) hoặc khí tự nhiên cho bếp trên xe, nhằm phòng ngừa cháy nổ​. Thông thường các xe sẽ dùng bếp điện, bếp từ hoặc bếp dầu an toàn.
• Hệ thống nước và vệ sinh: Nếu xe có buồng vệ sinh (toilet, vòi tắm) bên trong, các thiết bị này phải lắp đặt cố định và đảm bảo toàn bộ chất thải, nước thải được thu gom vào bồn chứa kín đặt trên xe, không xả trực tiếp ra môi trường​. Xe thường bố trí bồn nước sạch (inox hoặc nhựa thực phẩm) và bồn nước thải riêng, có bơm nước và vòi rửa gần khu bếp​. (Quy chuẩn cho phép trang bị thêm bồn nước sạch, bồn nước thải, thiết bị tắm rửa tùy nhu cầu​, tuy không bắt buộc nhưng hầu hết xe cao cấp đều có để tăng tự chủ khi đi đường).

• Thiết bị PCCC: Xe phải trang bị tối thiểu 2 bình chữa cháy xách tay loại 2 kg trở lên​. Một bình đặt gần ghế lái, các bình còn lại đặt trong khoang sinh hoạt ở vị trí dễ thấy, dễ tiếp cận​. Đây là yêu cầu bắt buộc nhằm kịp thời xử lý cháy nổ (do chập điện, bếp nấu, v.v.) trong không gian hẹp của xe.

Tóm lại, xe mobihome phải đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn an toàn kỹ thuật như một xe ô tô chở người, đồng thời có kết cấu và trang bị đặc thù của một “căn nhà di động”. Các quy định mới năm 2024 đã lần đầu tiên định nghĩa cụ thể loại xe này và đặt ra các yêu cầu kỹ thuật chi tiết, tạo cơ sở pháp lý để các doanh nghiệp có thể sản xuất, lắp ráp mobihome trong nước cũng như để người dân cải tạo xe đúng quy chuẩn​.

2. Các bộ phận, trang bị bắt buộc theo quy định (bảng)

Bảng dưới đây liệt kê những bộ phận và trang thiết bị bắt buộc phải có trên một xe mobihome theo quy chuẩn mới, kèm mô tả yêu cầu và dẫn chứng:

Lưu ý: Ngoài các hạng mục bắt buộc trên, chủ xe có thể trang bị thêm khu vực vệ sinh (nhà tắm, toilet) trên xe. Nếu có, phải có bồn chứa nước sạch, bồn chứa nước thải và hệ thống bơm phù hợp​. Tuy nhiên toilet không bắt buộc nếu chủ xe không có nhu cầu (có thể dùng toilet di động bên ngoài). Nhiều xe mobihome cũng lắp thêm điều hòa không khí dùng điện, hệ thống giải trí (TV, âm thanh) và phụ kiện dã ngoại (mái hiên di động, thang leo, giá để xe đạp…) – các mục này sẽ đề cập ở phần tùy chọn nâng cao.

Bên trong khoang sinh hoạt của một xe khách 16 đến 18 chỗ hoán cải thành xe mobihome cỡ nhỏ, với đầy đủ giường ngủ, bếp, tủ lạnh, sofa và phòng vệ sinh phía sau. Nội thất được cố định chắc chắn và sử dụng vật liệu chống cháy, chống ẩm.

3. Quy định về đăng kiểm, cấp phép lưu hành và biển số cho xe Mobihome

Phân loại đăng kiểm: Theo quy định mới, mobihome được phân loại là “ô tô chở người chuyên dùng – nhà ở lưu động” trên Giấy đăng ký xe và Sổ kiểm định​. Việc phân loại này chính thức được bổ sung tại Thông tư 53/2024/TT-BGTVT. Cụ thể, Thông tư 53/2024 định nghĩa ô tô nhà ở lưu động là xe chở người chuyên dụng có không gian để ở và trang bị tối thiểu bàn, ghế, giường, bếp, tủ… như đã nêu trên​. Do đó, sau khi sản xuất hoặc cải tạo xong mobihome, chủ xe phải đổi lại đăng ký xe tại cơ quan công an để cập nhật kiểu loại thành “ô tô nhà ở lưu động” (thay vì xe tải van hay xe khách như trước). Việc này hợp thức hóa việc lưu hành mobihome về mặt giấy tờ.

Chu kỳ kiểm định (đăng kiểm định kỳ): Mobihome có chu kỳ kiểm định an toàn kỹ thuật ngắn hơn xe con thông thường do kết cấu đặc thù​. Theo Thông tư 47/2024/TT-BGTVT, chu kỳ kiểm định định kỳ của xe cơ giới đã được quy định rõ cho từng loại, bao gồm xe chở người chuyên dùng (trong đó có mobihome)​:

• Đối với xe mobihome nguyên bản (sản xuất mới hoặc nhập khẩu nguyên chiếc không qua cải tạo): Chu kỳ kiểm định lần đầu là 24 tháng kể từ năm sản xuất. Nếu xe mới (năm sản xuất ≤ 2 năm trước năm kiểm định) thì được miễn kiểm định lần đầu, tương tự xe mới khác​. Sau chu kỳ đầu, xe đến 5 năm tuổi có chu kỳ định kỳ 12 tháng/lần; xe trên 5 năm tuổi chu kỳ 6 tháng/lần​. Như vậy, ví dụ một xe mobihome sản xuất năm 2024 sẽ miễn đăng kiểm lần đầu, sau 2 năm (2026) mới phải đăng kiểm, từ đó đến khi 5 năm tuổi đăng kiểm mỗi năm một lần, quá 5 năm tuổi đăng kiểm mỗi 6 tháng.
• Đối với xe mobihome hoán cải từ xe khác: Chu kỳ kiểm định lần đầu là 12 tháng sau khi cải tạo xong (do xe này đã qua sử dụng trước khi cải tạo)​. Sau đó, chu kỳ định kỳ cũng là 6 tháng/lần tương tự xe trên 5 năm tuổi​. Như vậy, xe cải tạo sẽ phải kiểm định thường xuyên hơn xe mới. Ví dụ một xe 16 chỗ cũ độ thành mobihome: ngay sau khi hoàn tất cải tạo và được nghiệm thu, xe có tem kiểm định 1 năm; sau đó cứ mỗi 6 tháng phải đi đăng kiểm lại.
• Lưu ý về kiểm định sau cải tạo: Khi hoán cải xe thành mobihome, chủ xe phải mang xe đến trung tâm đăng kiểm để nghiệm thu cải tạo. Xe chỉ được cấp giấy chứng nhận kiểm định lưu hành sau khi đạt yêu cầu an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường ở cấu hình mới​. Nếu không đạt (ví dụ lắp đặt sai quy cách, vượt trọng lượng cho phép, không đủ trang bị bắt buộc), chủ xe phải khắc phục và kiểm định lại. Trong thời gian chờ hoàn tất thủ tục (thiết kế, nghiệm thu), xe không được phép tham gia giao thông với cấu hình mobihome.

Cấp phép lưu hành và biển số: Về biển số, mobihome không có loại biển số riêng biệt mà áp dụng theo mục đích sử dụng giống các xe khác:

• Nếu xe mobihome đăng ký sở hữu cá nhân, không kinh doanh, sẽ mang biển số nền trắng, chữ đen (biển xe tư nhân thông thường). Chủ xe chỉ dùng xe cho nhu cầu du lịch gia đình, không thu phí chở khách.
• Nếu xe mobihome được sử dụng cho mục đích kinh doanh vận tải, như cho thuê tự lái, làm dịch vụ du lịch, chở khách lưu trú tính phí..., thì phải đăng ký là xe kinh doanh. Theo quy định tại Thông tư 58/2020/TT-BCA, xe kinh doanh vận tải phải dùng biển số nền vàng, chữ đen. Do đó, mobihome kinh doanh (thuộc công ty du lịch hoặc cho thuê) sẽ phải đổi sang biển vàng và khai báo loại hình kinh doanh vận tải. Ví dụ: một công ty có đội xe motorhome cho thuê sẽ đăng ký biển vàng cho các xe này, tương tự xe taxi, xe khách hợp đồng.
• Về giấy phép kinh doanh vận tải: Nếu mobihome được sử dụng để vận chuyển hành khách du lịch có thu tiền (ví dụ tổ chức tour caravan, ngủ đêm trên xe), đơn vị vận hành cần có giấy phép kinh doanh vận tải hành khách phù hợp (loại hình xe du lịch). Tuy nhiên, trường hợp cho thuê xe mobihome tự lái thì pháp luật hiện hành coi đó là cho thuê tài sản chứ không phải vận tải hành khách, nên không yêu cầu phù hiệu vận tải, chỉ cần biển số vàng. Chủ xe cần thông báo với cơ quan đăng ký về mục đích sử dụng để được cấp đúng màu biển và chu kỳ kiểm định tương ứng (xe kinh doanh thường có chu kỳ đăng kiểm ngắn hơn so với xe không kinh doanh, nhằm tăng an toàn).

Tóm lại, đăng kiểm xe mobihome tuân theo quy trình chung: thiết kế được duyệt, nghiệm thu cải tạo, đăng ký biển số đúng mục đích, và kiểm định định kỳ theo chu kỳ áp dụng cho xe chở người chuyên dùng. Các quy định mới trong 2024 đã làm rõ hạng mục này, giúp chủ xe biết được cần làm gì để xe mobihome hợp pháp lưu thông trên đường​.

4. Lưu ý quan trọng khi thiết kế, sản xuất, lắp ráp xe Mobihome trong nước

Việc thiết kế và thi công xe mobihome đòi hỏi tuân thủ nghiêm ngặt các quy định nêu trên. Dưới đây là những lưu ý quan trọng để đảm bảo xe sản xuất/lắp ráp phù hợp quy định và đạt chuẩn đăng kiểm:

• Tuân thủ trình tự pháp lý: Trước khi cải tạo xe thành mobihome, phải có hồ sơ thiết kế được thẩm định và phê duyệt bởi cơ quan có thẩm quyền (Sở GTVT địa phương hoặc Cục Đăng Kiểm)​. Không được tự ý “độ” xe không giấy phép – hành vi này nếu bị phát hiện sẽ bị phạt hành chính nặng (6-8 triệu đồng với cá nhân) và buộc khôi phục hiện trạng xe ban đầu​. Sau khi thi công cải tạo, đưa xe đi đăng kiểm nghiệm thu; chỉ khi xe đạt chuẩn và được cấp chứng nhận cải tạo + tem kiểm định thì mới được phép lưu thông hợp pháp​.
• Đảm bảo đúng quy chuẩn kỹ thuật: Trong quá trình thiết kế, cần áp dụng đầy đủ các yêu cầu của QCVN 09:2024 về kết cấu và trang bị (đã liệt kê ở mục 1 và 2). Đặc biệt lưu ý bố trí cửa lên xuống, chỗ ngồi có dây an toàn, hệ thống điện, bình cứu hỏa… đúng theo quy định. Không cắt bỏ hay thay đổi kết cấu chịu lực của khung xe nếu không được phép trong thiết kế – ví dụ: không tự ý khoét cửa sổ hoặc nâng nóc xe quá giới hạn cho phép nếu không có phê duyệt, vì sẽ ảnh hưởng đến độ bền và an toàn va chạm của xe.
• Kiểm soát trọng lượng và phân bổ tải trọng: Khi lắp thêm nội thất (giường, tủ, bếp…) cần tính toán để khối lượng sau cải tạo không vượt quá tải trọng cho phép của xe. Đảm bảo phân bố trọng lượng đều giữa các trục, tránh tình trạng xe bị lệch hoặc quá tải cầu sau. Nếu dùng xe 16 chỗ cải tạo, thường phải giảm số chỗ ngồi xuống 6–9 chỗ (đăng kiểm lại cấu hình chở 6–9 người) để thuộc dạng xe tải van hoặc xe ô tô con và có dư tải trọng cho nội thất​. Trường hợp quá tải, xe sẽ không được đăng kiểm nghiệm thu.
• Chọn vật liệu và trang bị phù hợp: Nên sử dụng vật liệu nhẹ, chống cháy, chống ẩm cho nội thất (như gỗ plywood nhiều lớp, nhôm tổ ong, nhựa composit chịu lực) để giảm trọng lượng và tăng an toàn. Toàn bộ dây điện, ống nước phải dùng loại chuyên dụng cho ô tô, chịu rung lắc và nhiệt độ cao, có cầu chì bảo vệ. Các thiết bị điện như bếp từ, lò vi sóng, tủ lạnh, điều hòa dùng trên xe cần loại công suất phù hợp với hệ thống ắc-quy và inverter. Tránh lắp thiết bị tiêu thụ điện vượt quá khả năng của nguồn điện trên xe (ví dụ máy lạnh công suất lớn nhưng pin nhỏ sẽ nhanh hết điện).
• Hệ thống gas, nước an toàn: Nếu lắp bình gas (trường hợp ngoại lệ, dù QCVN cấm gas cố định nhưng một số xe có thể mang bếp gas du lịch), phải để bình gas bên ngoài khoang hành khách khi sử dụng và cất an toàn khi di chuyển. Hệ thống nước sạch, nước thải phải kín, không rò rỉ ra sàn xe gây trơn trượt hoặc ô nhiễm. Khi thiết kế nhà tắm/toilet, cần có quạt thông gió hoặc cửa thông khí để giảm ẩm mốc và mùi hôi.
• Đảm bảo tính tiện dụng khi lưu thông: Thiết kế nội thất nên tính toán đến việc thu gọn hoặc cố định đồ đạc khi xe chạy. Ví dụ: ngăn kéo tủ cần chốt khóa, đồ vật rời phải có dây ràng hoặc vị trí để cố định. Khi chuyển từ chế độ “nhà” sang chế độ “xe chạy”, chủ xe cần cất gọn đồ đạc, đóng khóa các cửa tủ, hạ giường tầng… tránh rơi đổ. Những chi tiết này nên được nhà sản xuất hướng dẫn và thiết kế sẵn (có khóa chặn ngăn kéo, chốt an toàn cho bàn ghế…).
• Kiểm tra thử nghiệm đầy đủ: Đối với doanh nghiệp sản xuất mobihome trong nước, trước khi bán ra thị trường, mỗi mẫu xe cần được Cục Đăng Kiểm kiểm tra thử nghiệm và cấp chứng nhận kiểu loại (đối với sản xuất hàng loạt). Xe mẫu phải thử phanh, đèn, khí thải và các hạng mục an toàn như bất kỳ xe ô tô nào, đồng thời kiểm tra các yêu cầu riêng (độ bền gắn kết nội thất, an toàn điện, rò rỉ khí gas/nước…). Chỉ khi đạt, mẫu xe mới được phép sản xuất hàng loạt và đăng kiểm lưu hành.
• Tránh “lách luật” trong sử dụng: Trong thời gian pháp lý chưa hoàn thiện, một số chủ xe từng tháo tạm nội thất để đi đăng kiểm như xe thường, sau đó lắp lại để sử dụng​. Hiện nay khi quy định đã rõ ràng, không nên làm cách này vì vừa tốn kém (mỗi lần tháo/ráp nội thất có thể mất hàng chục triệu đồng​) vừa rủi ro pháp lý. Chủ xe hãy đăng kiểm đúng diện mobihome để được pháp luật bảo vệ và an tâm khi lưu hành.

Tóm lại, an toàn và tuân thủ quy chuẩn phải đặt lên hàng đầu khi thiết kế, đóng mới mobihome. Chủ xe và đơn vị thi công cần phối hợp chặt chẽ với cơ quan đăng kiểm ngay từ khâu thiết kế để đảm bảo xe hoàn thiện đáp ứng đủ tiêu chuẩn. Với hành lang pháp lý mới, nếu tuân thủ tốt các quy định, việc sở hữu một chiếc mobihome hợp pháp tại Việt Nam đã trở nên khả thi hơn bao giờ hết.

5. Bảng các gói tùy chọn nâng cao cho xe Mobihome (option cao cấp)

Bên cạnh các trang bị tiêu chuẩn bắt buộc, người dùng có thể chọn lắp đặt thêm nhiều tiện ích cao cấp để nâng tầm trải nghiệm trên chiếc mobihome của mình. Dưới đây là bảng tổng hợp một số gói tùy chọn phổ biến, mô tả tính năng và giá tham khảo (ước tính) cho từng gói:

Chú thích: Giá trên là ước tính cho từng gói nâng cấp, có thể chênh lệch tùy theo hãng sản xuất và công suất thiết bị. Khi độ mobihome, khách hàng thường lựa chọn các gói theo nhu cầu sử dụng thực tế. Chẳng hạn, người hay đi off-road dài ngày sẽ ưu tiên gói năng lượng mặt trời và nước vệ sinh lớn; trong khi người dùng xe cho dịp nghỉ cuối tuần có thể chỉ cần gói giải trí và mái che ngoài trời. Các xưởng độ xe uy tín tại Việt Nam (như 'Khanh xe tải - Chính chuyên dùng' Nguyên Vĩ Auto, Thai Mobihome, iMotorhome, v.v.) hiện cung cấp nhiều mức độ tùy chọn linh hoạt, đảm bảo xe phù hợp ngân sách mà vẫn đáp ứng đầy đủ quy chuẩn an toàn.

Nhìn chung, với sự cởi mở của chính sách mới và các dịch vụ độ xe chuyên nghiệp, việc sở hữu một chiếc Mobihome – Motorhome – Caravan tại Việt Nam đang trở nên dễ dàng hơn. Chủ xe cần nắm rõ các quy định kỹ thuật và pháp lý nêu trên để thiết kế, sử dụng xe đúng luật, an toàn và tận hưởng trọn vẹn tiện ích của “ngôi nhà di động” của mình.

Nguồn tham khảo: Thông tin bài viết được tổng hợp từ Thông tư 85/2014/TT-BGTVT và 43/2023/TT-BGTVT (quy định cải tạo xe cơ giới); Thông tư 53/2024/TT-BGTVT (quy định phân loại và QCVN 09:2024 về ô tô nhà ở lưu động); Thông tư 47/2024/TT-BGTVT (quy định chu kỳ kiểm định); các bài viết trên Báo Giao thông, VnExpress, Pháp luật TP.HCM...​đã trích dẫn ở trên.